In Kunsthaus Bregenz steekt er een boom dwars door vier verdiepingen heen. De toonzalen zijn veranderd in landschappen, waarin kunstenaar Otobong Nkanga de bezoeker meevoert in een fascinerende maar ook beklemmende vertelling over de aarde en het water. De gigantische wandkleden van 6 bij 3,5 meter op elke verdieping, die Nkanga in 2021 in het TextielLab ontwikkelde, verbeelden ook de destructieve aanwezigheid van de mens in die natuur, en de prangende maatschappelijke thema’s die aan het leven op aarde verbonden zijn. Unearthed heet de serie. Op de begane grond begin je in de diepste krochten van de oceaan bij Abyss. Naarmate je de trappen beklimt worden de taferelen lichter, om bovenin te eindigen bij het wandkleed getiteld Sunlight. Hier laat de brandende zon de lemen vloer iedere dag wat verder uitdrogen en barsten. “Ik kreeg kippenvel van die apotheose,” zegt Suzan Rüsseler, conservator kunst & vormgeving van het TextielMuseum. “De wandkleden zijn adembenemend. De doeken zijn visueel heel aantrekkelijk maar zitten tegelijkertijd vol politieke referenties. Zo verwijzen ze naar de klimaatcrisis, het verlies van menselijke arbeid en de erfenis van extractivisme: het eindeloos onttrekken van grondstoffen aan de bodem voor financieel gewin.”

Meer diepte

Veel van wat je op Unearthed ziet is al doende achter de nieuwste weefmachine in het TexielLab ontstaan, in co-creatie met meesterwever Stef Miero. Nkanga was in het voorjaar van 2021 degene die het imposante apparaat van 3,50 meter breed mocht inwijden met dit project. Als blijk van waardering voor de intensieve uitwisseling van expertise en vakmanschap, liet zij achterop de kleden credits voor het lab en de meesterwever borduren. Rüsseler: “Otobong zelf gaf aan dat haar doeken veel meer diepte hebben gekregen ten opzichte van twaalf jaar geleden, toen ze hier voor het eerst kwam werken met Stef Miero, productontwikkelaar weven. Door beter te begrijpen wat je allemaal kunt doen met garens en bindingen, en samen ter plekke van alles uit te proberen is het werk steeds verfijnder en gelaagder geworden.”

Nieuw collectiestuk

De intensieve samenwerking leidde tot meer dan de vier wandkleden voor Bregenz; het project opende de weg naar een nieuw collectiestuk voor het TextielMuseum. Rüsseler: “Normaliter kunnen wij geen werk aankopen van kunstenaars in het hoogste echelon, daar hebben wij simpelweg de budgetten niet voor.” Door diensten met elkaar uit te wisselen, werd het toch mogelijk een werk van de internationaal vermaarde Nkanga te verkrijgen. Het lab leverde machines, materiaal, tijd en kennis voor de vier doeken in Bregenz. In ruil daarvoor maakt Nkanga nu een nieuw wandkleed voor het museum. “Dat is alleen maar mogelijk dankzij het royale gebaar van de kunstenaar met wie het lab de afgelopen jaren een hechte samenwerking heeft opgebouwd.”

Cultureel ondernemen

Rüsseler omschrijft de uitwisseling als een nieuwe vorm van cultureel ondernemen, die het mogelijk zou kunnen maken om vaker werk van gerenommeerde kunstenaars aan te schaffen. Zij ziet dit project als een eerste exploratie om het beperkte aankoopbudget op te kunnen rekken. Het aankoopbeleid is sowieso breder dan dat: met steun van het Mondriaan Fonds verstrekt het museum ook ieder jaar nog twee collectieopdrachten aan kunstenaars. Voor de komende twee jaar staan er samenwerkingen met Raquel van Haver, Ada M. Patterson, Asli Hatipoglu en Alydia Wever & Ryan Oduber op de agenda. Rüsseler: “We willen extra inzetten op thema’s als inclusie, culturele diversiteit en meerstemmigheid. Daar sluit het werk van deze kunstenaars – net als dat van Otobong – goed bij aan.”

Levenscyclus

Het eerste exemplaar van het nieuwe ontwerp wordt eind januari in het TextielLab voltooid. Thematisch is het een doorontwikkeling en verdichting van Unearthed, waarbij Otobong gebruikmaakte van de eerder opgedane ervaringen en technieken. Het wordt dit keer geen opeenvolgende reeks, maar een heel verhaal in één doek: een landschap dat de cyclus van het leven toont en de hoop uitdrukt dat er zelfs in de dood nog een mogelijkheid is voor nieuw leven. “Dit specifieke werk gaat, net als de wandkleden in Bregenz, ook over energetische processen,” zegt Rüsseler, “van micro- tot macroniveau, fysiek, mentaal en cultureel-politiek.” Hoe dat in de textiele uitvoering werkt, is in de voorjaarstentoonstelling van 2023 in het TextielMuseum te zien. En natuurlijk krijgt het werk een trotse plek in de collectie.