“In het TextielMuseum willen we aan de hand van textiel verhalen vertellen over onze samenleving,” zegt Hoofd Museumzaken Nathanja van Dijk. Met het team van conservatoren is zij verantwoordelijk voor de aankopen die de collectie up-to-date houden en de narratieven veelzijdig. Het verzamelen van wat Van Dijk “het erfgoed van de toekomst” noemt, gebeurt niet alleen met aankopen van werk dat in het TextielLab is ontwikkeld, maar ook daarbuiten. Recente voorbeelden van verwervingen zijn het wandkleed Tied to the Other Side van Otobong Nkanga, de performance en bijbehorende objecten van The Captive en Boîte à Couture van Mercedes Azpilicueta en de installatie Snow White Sleeping van Sheila Hicks. Onlangs is daar – met steun van de Vereniging Rembrandt en het Titus Fonds – nog een opzienbarende aanwinst bijgekomen: elf markante objecten en prototypes van Hella Jongerius. En minstens zo bijzonder is de schenking die Hella Jongerius daarbij deed: het TextielMuseum heeft haar complete textiele werkarchief erbij gekregen.

Nathanja van Dijk naast de Knitted Lamp van Hella Jongerius: een voorproefje van de recente verwerving in een installatie van Archives at Risk in de museumbibliotheek.

Hollandse meester

“Als Hollandse meester op het gebied van ontwerp heeft Jongerius enorme invloed gehad op hoe we naar design, industrie en ambacht kijken,” aldus Van Dijk. “Zij heeft ook al heel vroeg duurzaamheid op de kaart gezet. Om een blauwdruk van al haar textiele objecten in huis te hebben en die hier te kunnen ontsluiten, is voor de makerspraktijk van grote waarde.” De aankoop en de schenking zijn qua omvang en inhoud niet alleen spectaculair, maar ook een belangrijk statement over het belang van het conserveren van designarchieven. “Daar is in Nederland nog geen beleid voor,” zegt Van Dijk. “Terwijl binnenkort een grote generatie Dutch Designers met pensioen gaat, is het heel lastig het beheer van hun archieven gefinancierd te krijgen. Terwijl je juist al die verborgen processen achter bekende werken niet in dozen op een stoffige zolder wilt laten staan; die moet je toegankelijk maken in een relevante context, zodat andere makers en geïnteresseerden daar iets aan hebben.” Het museum sloot zich om die reden eerder al aan bij de campagne Archives at Risk van het Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD). Met de voorbeeldstellende verwerving van bijna dertig jaar designpraktijk hoopt het een trend te zetten om kostbaar ontwerpgeheugen niet verloren te laten gaan.

160 Dozen

De Knitted Lamp voor Droog Design uit 1995, de Polder Sofa voor VITRA uit 2003, de dierenwandkleden voor IKEA 2009, de interieurs van de KLM vliegtuigen uit 2011, de herinrichting van het hoofdkantoor van de VN in New York uit 2013 en de Woven Windows uit 2021: het is slechts een greep uit de iconische werken van Hella Jongerius. Alles wat tot het uiteindelijke ontwerp geleid heeft, althans het textiele deel ervan, zit in een van de 160 verworven dozen vol stalen, proeven en prototypes. Die staan nu nog in het JongeriusLab in Arnhem, maar komen binnenkort naar Tilburg. Het uitpakken en ontsluiten wordt een project op zich, dat gaat conservator Suzan Rüsseler in nauw overleg met Jongerius, adviseurs en een intern team doen. Dan worden al die losse onderdelen in hun context geplaatst, om in 2026 uit te monden in een grote overzichtstentoonstelling in het museum. De nadruk zal daarbij liggen op het ontwikkel- en maakproces achter de uiteindelijke producten en kunstwerken, juist omdat dat laat zien hoe innovatie tot stand komt.

Nathanja van Dijk bekijkt stalen van Hella Jongerius in de bibliotheek van het TextielMuseum. Foto: Patty van den Elshout

Open depot

“Het is alsof je alle schetsboeken van Rembrandt bij elkaar hebt,” zegt Van Dijk. “En het is natuurlijk fantastisch als je daar als maker of onderzoeker doorheen kunt browsen.” Het is de bedoeling dat dat in de toekomst ook echt kan: het TextielMuseum werkt aan een centraal Depot on Demand, waaruit je ter plekke werkboeken, stalen, prototypes en voltooide werken kunt opvragen. Op dit moment kunnen verzoeken voor inzage in stalenboeken en papieren archiefmateriaal ook al worden ingediend via bibliothecaris Jantiene van Elk, en voor objecten kun je aankloppen bij het Hoofd Collecties. Maar de depots zijn nu nog over verschillende locaties verspreid, dus lang niet alles is in te zien en het kan een tijdje duren voordat stukken beschikbaar zijn. Met het toekomstige Depot on Demand zal dat veel sneller gaan: dan kun je verborgen textiele schatten, zoals die van Hella Jongerius, zelf opvragen om een project een stap verder mee te brengen.